كلیدواژه‌ها: احتجاج، مناظره در اسلام، احتجاجات رسول اكرم6، مبانی و اصول مناظره، جدال احسن.

 

 

 

 

فهرست مطالب

مقدمه………………………………………. 1

فصل اول: كلیات………………………………. 3

1- چگونگی و نحوه انتخاب موضوع…………………. 4

2- بیان مسئله……………………………….. 4

3- سؤالات تحقیق………………………………. 5

4- فرضیه‌های تحقیق……………………………. 5

5- مفاهیم تحقیق……………………………… 5

6- پیشینه موضوع تحقیق………………………… 6

7- بیان نوع روش تحقیق………………………… 7

فصل دوم: سیمای مناظره در اسلام…………………. 8

مفهوم‌شناسی مناظره، مجادله، محاجه، منازعه……….. 9

1- مناظره…………………………………… 9

الف: معنای لغوی……………………………… 9

ب: معنای اصطلاحی……………………………… 9

2- مجادله…………………………………… 10

الف: معنای لغوی…………………………….. 10

ب: معنای اصطلاحی…………………………….. 10

3- محاجه……………………………………. 12

4- منازعه…………………………………… 12

پیشینه، جایگاه و اهمیت مناظره………………… 13

1- حجت‌های مناظره‌گونه در كلام خداوند…………….. 14

الف: گفت‌وگوی با منكران توحید…………………. 14

 

ب: گفت‌وگوی با كسانی كه فرشتگان را دختران خدا می‌دانستند   15

ج: گفت‌وگوی با منكران معاد……………………. 16

د: گفت‌وگوی با منكران قرآن……………………. 17

ه: گفت‌وگوی خداوند با ابلیس…………………… 18

2- حجت‌های مناظره در سخن پیامبران………………. 20

الف: مناظره حضرت نوح 7 با قوم خویش…………….. 20

ب: مناظره حضرت ابراهیم 7 با اشخاص و اقوام مختلف…. 22

– مناظره با آذر…………………………….. 22

– مناظره با بت‌پرستان………………………… 23

– مناظره با ستاره‌پرستان……………………… 26

– مناظره در فضای بتكده………………………. 27

– مناظره با نمرود…………………………… 30

ج: مناظره حضرت موسی 7 با فرعون………………… 31

مبانی مناظره از دیدگاه منطق………………….. 36

شرایط و لوازم مناظره از دیدگاه قرآن كریم………. 37

1- حفظ كرامت انسان…………………………… 37

2- فطری بودن جدل و گفت‌وگو در قرآن……………… 38

3- دعوت به تفكر و تعقل……………………….. 39

4- تأكید بر اختیار انسان……………………… 39

5- امر به مشورت و تضارب آراء………………….. 40

آداب و اخلاق مناظره از منظر قرآن كریم………….. 41

1- گوش دادن به سخنان مخاطب……………………. 41

2- شناخت نقاط مشترك………………………….. 42

3- خوش‌خویی………………………………….. 43

4- توانایی مناظره‌كننده……………………….. 43

5- اهانت حریف را تحمل نماییم………………….. 45

6- برای حریف آن پسندیم كه برای خود می‌پسندیم…….. 46

فصل سوم: اصول مناظره………………………… 49

اصول مناظره از دیدگاه منطق…………………… 50

اصول چهارگانه مناظره در علم منطق……………… 50

اصول مناظره از دیدگاه قرآن كریم………………. 55

1- مناظره استوار بر علم و منطق………………… 55

2- برهان‌طلبی………………………………… 57

3- جدال احسن………………………………… 58

4- احترام به ادیان الهی………………………. 63

5- حق‌جویی…………………………………… 64

6- تنوع‌پذیری در مناظره ………………………. 66

اصول مناظره‌های رسول اكرم 6……………………. 68

1- آگاهی و علم………………………………. 68

2- برهان‌طلبی………………………………… 74

3- جدال احسن………………………………… 76

4- احترام به ادیان الهی………………………. 78

5- حق‌جویی…………………………………… 80

6- تنوع‌پذیری در مناظره……………………….. 83

فصل چهارم: روش و شیوه‌های مناظره‌های رسول اكرم 6….. 85

تحلیل روش و شیوه‌های مناظره‌های رسول اكرم6……….. 86

1- امهال یا مجال حرف زدن به مخاطب……………… 87

2- استفاده از روش‌های عقلی و منطقی در گفت‌وگو…….. 88

3- الزام طرف مناظره با استفاده از اعتقادات وی…… 89

4- عدم سوء استفاده از جهل مخاطب……………….. 90

5- بهره‌گیری از اعجاز یا تصرف در امور طبیعی……… 92

6- بهره‌گیری از تمثیل و تشبیه در مناظره‌ها……….. 94

7- مطابقت سخن با مقتضای حال طرف مناظره…………. 97

8- بهره بردن از پیش‌گویی یا علم لدنی……………. 98

9- عدم احتجاج به باطل………………………… 99

10- خلق تكریم و احترام به طرف مناظره………….. 100

11- معرفی دقیق خداوند متعال در مناظره…………. 101

12- ترسیم چهره صحیح از خود…………………… 103

13- تكیه بر اصول مشترك بین ادیان……………… 106

14- موعظه در حین مناظره……………………… 106

15- بهره‌گیری از وحی در مناظره………………… 107

16-  بهره گیری از مباهله در مناظره……………. 109

17- استفاده از استدلال جدلی در مناظره………….. 110

ابعاد و موضوع‌های مناظره‌های رسول اكرم6 ………… 113

مناظره‌های پیامبر اكرم 6در قرآن كریم…………… 113

1- مناظره با مشركین…………………………. 113

الف: نفی شرك و بت‌پرستی………………………. 113

ب: معرفی الله به عنوان مبدأ و معاد آفرینش………… 114

ج: نفی ولایت و سرپرستی غیر خدا………………… 115

د: امكان مبعوث شدن مردگان……………………. 116

هـ: عدم رضایت حضرت مسیح به پرستش وی…………… 117

و: لزوم پی جویی دین بر اساس لزوم دفع ضرر احتمالی.. 118

2- مجادله با اهل كتاب……………………….. 119

الف: تعیین پیامبران از سوی خداوند…………….. 119

ب: نفی انحصار بهره‌مندی یهود و نصاری از نعمت‌های بهشتی 119

ج: نفی پیمان عدم خلود در آتش با یهود از جانب خداوند 120

د: نزول كتاب بر فردی از نوع بشر………………. 121

هـ: لزوم پیروی همگان از آیین توحید ابراهیم7 …… 121

و: نفی منزلت ویژه یهود و نصارا نزد خداوند……… 122

ز: عیسی7 پیامبری همانند دیگر پیامبران…………. 123